ΕΛ/ΛΑΚ | creativecommons.gr | mycontent.ellak.gr |
freedom

Ανοικτότητα και μη στα ηλεκτρονικά κυκλώματα [2ο]

Στο δεύτερο μέρος της σειράς θα μιλήσουμε για κατηγορίες κυκλωμάτων και σχηματικών, όπως επίσης και για ορισμένες πρακτικές που εφαρμόζονται, οι οποίες -άλλοτε άμεσα και άλλοτε έμμεσα- συμβάλλουν στη διάδοση και την ανοικτότητα.

Κυκλώματα ανοικτού σχεδιασμού

Τι είναι λοιπόν ένα κύκλωμα ανοικτού σχεδιασμού; Λέμε «ανοικτού σχεδιασμού» και όχι «ανοικτό κύκλωμα» ή «κλειστό κύκλωμα» γιατί με αυτές τις έννοιες δηλώνεται κάτι άλλο στη Φυσική. Ένα κύκλωμα ανοικτού σχεδιασμού είναι ένα μη πατενταρισμένο κύκλωμα.

Ένα τέτοιο κύκλωμα μπορεί να κυκλοφορήσει χωρίς περιορισμό, να διαμοιραστεί, να κατασκευαστεί, να αντιγραφεί εξ ολοκλήρου, να αντιγραφούν μέρη του και να χρησιμοποιηθούν σε άλλες ιδέες ή υλοποιήσεις, να βελτιωθεί, να αλλαχτεί, και να αναδιανεμηθεί.

Σε τυχόν αλλαγές βέβαια καλό είναι να παρουσιάζεται και το αρχικό κύκλωμα και οι τελευταίες να επεξηγούνται, καθώς δεν είναι σίγουρο το αποτέλεσμα. Εδώ θα πρέπει να υλοποιηθεί και να δοκιμαστεί η νέα κατασκευή, έτσι ώστε να διαπιστωθεί ότι λειτουργεί αλλά και πως οι βελτιώσεις είναι όντως τέτοιες.

Άλλοι λένε απλώς ότι «ένα κύκλωμα ανοικτού σχεδιασμού είναι αυτό που έχετε σχεδιάσει εσείς οι ίδιοι». Εν πάση περιπτώσει, μπορούμε να φανταστούμε πως η ανοικτότητα στο σχεδιασμό και την κυκλοφορία των σχηματικών είναι ανάλογη με αυτήν του ανοικτού λογισμικού. Δεν υπάρχουν οι γνωστοί περιορισμοί της κατοχύρωσης σε κάποιον δηλαδή.

Τι υπάρχει εκεί έξω;

Ο καιρός που οι χρήστες και οι χομπίστες ηλεκτρονικών κατασκευών έψαχναν με το κερί για σχηματικά κυκλωμάτων, είτε σε βιβλιοπωλεία είτε γράφοντας επιστολές και παρακαλώντας τα ανάλογα περιοδικά να δημοσιεύσουν κάτι, έχει περάσει στο παρελθόν. Σήμερα ο χρήστης έχει πρόσβαση σε αναρίθμητα σχηματικά, σχεδόν για ό,τι επιθυμεί (παρόλο που υπάρχουν και κάποιοι περιορισμοί που θα εξετάσουμε αργότερα).

Ακόμα, υπάρχουν συνοδευτικές οδηγίες επεξήγησης των κυκλωμάτων αλλά και κριτικές όσον αφορά τη λειτουργία τους. Στην διάδοση αυτών των σχηματικών συνέβαλε ουσιαστικά το Διαδίκτυο, καθώς τα σύγχρονα περιοδικά ηλεκτρονικών θα συνέχιζαν τακτικές του να δημοσιεύουν περιορισμένο υλικό, ανάλογα με την κρίση τους.

Ας δούμε τι υπάρχει σε ανοικτό. Τα μη πατενταρισμένα κυκλώματα που κυκλοφορούν είναι εκατομμύρια και αφορούν σχεδόν όλες τις κατηγορίες που ενδιαφέρουν το χρήστη. Από audio Hi-Fi, αυτοματισμούς, φορτιστές, λογικά κυκλώματα, απαριθμητές, γεννήτριες συχνοτήτων, ρομποτικά, συναγερμούς, HAM, ραδιοφωνία, παρελκόμενα υπολογιστών, οτιδήποτε.

Είναι εξαιρετικά ενδιαφέρον πως μπορούν να βρεθούν πολλά από περασμένες εποχές και μάλιστα αξιόπιστα και δοκιμασμένα. Κλασσικά σχηματικά δηλαδή.

Οι πηγές των παραπάνω σχηματικών μπορούν να καταταγούν σε κάποιες κατηγορίες:

Abandonware

Πρόκειται για κυκλώματα συσκευών που έκαναν μεγάλο ντεμπούτο στο παρελθόν και στην εποχή τους αποτελούσαν standards. Επειδή οι πατέντες έχουν λήξει, περνώντας οι δεκαετίες, σήμερα θεωρούνται εγκαταλελειμμένα. Μπορεί κάποιος να βρει κυκλώματα καλών προενισχυτών, ενισχυτών, μεγαφώνων (cross over) ή κλασσικών δεκτών ραδιοφωνίας. Για μερικά από αυτά, οι εταιρείες που τα είχαν κυκλοφορήσει σήμερα πλέον δεν υπάρχουν (π.χ. Philco, RCA).

Λόγω της λήξης των πατεντών, της έλλειψης των ανταλλακτικών αλλά και της απουσίας γενικού ενδιαφέροντος, ορισμένα διαμάντια, θα λέγαμε, από συσκευές της κλασσικής εποχής μπορούν να βρεθούν εδώ.

Βέβαια, αν κάποιος σχεδιάζει να χρησιμοποιήσει τα κυκλώματα αυτά για εμπορικό σκοπό, θα πρέπει να είναι προσεκτικός καθώς μπορεί να προκύψει θέμα (ακόμα και από μια εταιρεία που εξαγόρασε μια άλλη, νεκρή πλέον, εταιρεία). Χρειάζεται κάποια επιφύλαξη.

Από μεμονωμένους χρήστες

Υπάρχουν ακόμα σχηματικά από μεμονωμένους χρήστες, που ποτέ δεν τα πατεντάρισαν, απλώς τα σχεδίασαν και τα διέθεσαν ελεύθερα για να τα παίρνουν όσοι ενδιαφέρονται. Γενικά, οι χρήστες αυτοί (ηλεκτρονικοί μηχανικοί προφανώς) είχαν μια αγάπη για ένα χόμπι και ήθελαν να προσφέρουν στην κοινότητα των εραστών της μουσικής ακρόασης, των ραδιοερασιτεχνών ή των ηλεκτρονικών. Αρκετές φορές οι σελίδες που τα περιλαμβάνουν είναι blogs όπου δίνονται και οδηγίες κατασκευής, επικοινωνία για απορίες και άλλα.

Μερικοί μεμονωμένοι χρήστες λένε πως δε θα ήθελαν τα κυκλώματά τους να εμπορευματοποιηθούν, άλλοι είναι πιο περιοριστικοί λέγοντας πως «μπορείτε να πάρετε το κύκλωμα, να κάνετε κατασκευή, να ρωτήσετε, αλλά δε θα ήθελα δημοσίευση φωτογραφιών της κατασκευής μου σε άλλες σελίδες, χωρίς αναφορά η παραπομπή στην πηγή».

Από εκπαιδευτικά ιδρύματα

Μπορούμε επίσης να βρούμε πολλά σχηματικά κυκλωμάτων από φοιτητικές κοινότητες ή εκπαιδευτικά ιδρύματα, που τα δημοσίευσαν χωρίς να θέτουν περιορισμούς σε αναδημοσιεύσεις, βελτιώσεις, αντιγραφές. Με λίγα λόγια «εδώ είναι, πάρτε τα και κάντε τα ότι θέλετε».

Αυτά δημιουργούνται συνήθως για εκπαιδευτικούς σκοπούς αλλά η χρήση τους και η γνώση που απορρέει από αυτήν είναι άμεσα προσβάσιμες από όλους.

Από ανοιχτές κοινότητες

Εδώ περιλαμβάνονται πάρα πολλά σχηματικά από μέλη ή ομάδες ανοιχτών κοινοτήτων, που προορίζονται ακριβώς για δημοσιεύσεις, αντιγραφές, αναδημοσιεύσεις, βελτιώσεις, αλλαγές. Πρόκειται για μοντέρνα κυκλώματα και κατασκευές, όπως για παράδειγμα τα παρελκόμενα του Raspberry Pi αλλά και υπολογιστών. Είναι σχηματικά με αρκετό ενδιαφέρον.

Αρκετές ιστοσελίδες ανοικτού υλικού (open hardware) έχουν εγκαθιδρυθεί και παρουσιάζουν σχέδια και κατασκευές, συνοδεύοντάς τες μάλιστα με τυπωμένο κύκλωμα (πλακέτα), εκτυπώσεις θέσεων εξαρτημάτων, επεξήγηση της λειτουργίας του κυκλώματος και κριτικές. Πρόκειται για δικτυακούς τόπους που έχουν και μερικά εξαιρετικά projects. Αναφέρουμε ενδεικτικά το Open Electronics.

Για ανεύρεση παρόμοιων ιστοσελίδων μπορεί να ψάξει κανείς με το λήμμα «open source circuits», «open source electronics» και παρεμφερή ορολογία. Τα αποτελέσματα είναι πολλά.

Από παλιά περιοδικά ηλεκτρονικών

Είναι πολύ καλά μελετημένα, δοκιμασμένα και «εγγυημένα» θα λέγαμε στην κατασκευή τους σχηματικά, που είχαν δημοσιευτεί σε περιοδικά του παρελθόντος, δεκαετίες πριν, όμως είχαν δοκιμαστεί επιμελώς, η λειτουργία τους εξηγούνταν με εκτενή τρόπο και συνοδεύονταν από υπεύθυνα άρθρα, τα οποία υπογράφονταν από επαγγελματίες ηλεκτρονικούς και σχεδιαστές.

Σε αυτά δημοσιευόταν και το τυπωμένο κύκλωμα, που το περιοδικό προσέφερε για κάποιο διάστημα στους αναγνώστες για να κάνουν την κατασκευή. Τέτοια περιοδικά ήταν τα Popular Electronics, Nuova Electronica και παρεμφερή.

Χρειάζεται επιφύλαξη για τυχόν εμπορική χρήση των σχηματικών, καθώς μπορεί οι πατέντες να έληξαν, περιοδικά να έκλεισαν, όμως επειδή ποτέ κανείς δεν ξέρει (κληρονόμες εταιρείες), καλό είναι να κρατά συνετή στάση και να κάνει μια έρευνα. Για ατομική κατασκευή και προσωπική χρήση, δεν τίθεται, θέλουμε να πιστεύουμε, κανένα θέμα.

Από εξειδικευμένες κοινότητες

Αυτή η κατηγορία αφορά κυκλώματα από πιο εξειδικευμένες κοινότητες (audiophiles, ΗΑΜ). Γενικά, τα διανέμουν χωρίς περιορισμούς, με κάποιες ελάχιστες εξαιρέσεις που θέλουν αναφορές στη σελίδα τους (αν πάλι γίνει αναδημοσίευση) ή δεν επιτρέπουν τη χρήση για εμπορικούς σκοπούς. Βέβαια, οι παραπάνω δεν τα έχουν πατεντάρει συνήθως.

«Πειρατικά»

Μιλάμε για αντιγραμμένα blocks ή βαθμίδες κυκλωμάτων που είχαν πολύ καλή σχεδίαση, είναι όμως εμπορικά, με ασάφειες ως προς το καθεστώς πατέντας (αφού είναι ένα μέρος). Μάλιστα, ο αντιγραφέας φροντίζει συνήθως να κάνει παραλλαγές σε εξαρτήματα με αντίστοιχα ίδιων χαρακτηριστικών, έτσι ώστε η αντιγραφή να κρύβεται επιμελώς. Τα blocks αυτά μπορεί να έχουν ενσωματωθεί ήδη σε άλλα κυκλώματα.

Υπάρχουν επίσης παράνομα δημοσιευμένα εμπορικά σχηματικά, που κανονικά δε θα έπρεπε να είναι εκεί. Με λίγα λόγια, αυτά είναι «πειρατικά».

Στις περισσότερες περιπτώσεις όλα τα παραπάνω είναι λειτουργικά αλλά ο ενδιαφερόμενος θα πρέπει να εξετάσει την πηγή, τα συνοδευτικά σχόλια και πληροφορίες, το αν υλοποιήθηκε στο παρελθόν το κύκλωμα ή όχι, όπως επίσης και το αν είναι ο αρχικός σχεδιασμός ή βελτίωση.

Σε λίγες περιπτώσεις, σπάνιες, αν πρόκειται για παραλλαγή ή βελτίωση από κάποιον ανεύθυνο (ο οποίος ουδέποτε δοκίμασε το αποτέλεσμα αλλά προχώρησε στη δημοσίευση), ίσως το κύκλωμα να μη λειτουργήσει ή να μη δώσει τα αναμενόμενα αποτελέσματα.

Το αν είναι κατασκευάσιμα ή όχι, αποτελεί πρακτικό θέμα. Αν το κύκλωμα που μας ενδιαφέρει είναι πολύπλοκο, τότε χρειάζεται πλακέτα τυπωμένου κυκλώματος. Αυτό είναι δύσκολο, γιατί η πλακέτα, στην πλειονότητα των περιπτώσεων, δε μπορεί πια να βρεθεί.

Αν κάποιος σταθεί τυχερός και εντοπίσει το ανάλογο σχηματικό σε κάποιο παλιό περιοδικό, μπορεί να πασάρει τη φωτογραφία σε μια βιοτεχνία κατασκευής τυπωμένων για να του φτιάξει την πλακέτα. Πιθανότατα όμως θα πάρει μια απάντηση πως «δε μπαίνουμε στον κόπο για ένα μόνο τυπωμένο. Αν θέλεις, κατασκευάζουμε 50 με τόση τιμή». Οπότε θα πρέπει να απευθυνθεί ο ενδιαφερόμενος σε γνωστό του ερασιτέχνη που διαθέτει τον εξοπλισμό για κατασκευή τυπωμένου (πλακέτας), και η εργασία να γίνει χειροκίνητα (τρύπες).

Πληροφορίες
Η κατασκευή της πλακέτας τυπωμένου γίνεται με φωτογράφιση, δημιουργία μιας αυτοκόλλητης ζελατίνας που επικολλάται σε μια εποξική πλακέτα με πλευρά χαλκού, αφαίρεση του μέρους της ζελατίνας που δεν αντιστοιχεί σε διαδρόμους χαλκού (ενώσεις) και στη συνέχεια βούτηγμα της πλακέτας σε διάλυμα αποχάλκωσης. Ακολουθεί η τελική αφαίρεση της ζελατίνας, το πλύσιμο του τυπωμένου και το τρύπημα στις κατάλληλες θέσεις. Ακόμα, πρέπει να υπολογιστούν οι θέσεις και τα μεγέθη των εξαρτημάτων στο τρύπημα. Εννοείται πως στην επάνω πλευρά δε θα υπάρχει τυπωμένο σχέδιο διευκόλυνσης, οπότε χρειάζεται μεγάλη προσοχή.

Σε βιοτεχνικό σχεδιασμό, αν υπάρχει και διατίθεται το σχέδιο τοποθέτησης εξαρτημάτων στο τυπωμένο, είναι εφικτό να γίνει η εφαρμογή του σχεδίου, οπότε είναι μια εξαιρετική διευκόλυνση. Σε πιο απλά κυκλώματα χρησιμοποιείται η λεγόμενη «διάτρητη πλακέτα γενικού σκοπού». Πρόκειται για μια πλακέτα η οποία είναι γεμάτη τρύπες σε ίσες αποστάσεις και επιτρέπει σε κάποιον να τοποθετήσει οποιοδήποτε εξάρτημα θέλει (ακόμα και βάσεις ολοκληρωμένων ή ICs).

Χρειάζεται προσοχή, καθώς η σύνδεση των εξαρτημάτων μεταξύ τους θα γίνει χειροκίνητα, με μικρά χάλκινα καλώδια (μονόκλωνο σύρμα), μονωμένα μάλιστα για αποφυγή βραχυκυκλωμάτων. Ακόμα, επιπρόσθετη επιμέλεια απαιτείται επειδή αρκετά εξαρτήματα (ηλεκτρολυτικός πυκνωτής, δίοδος κ.α.) έχουν πολικότητα.

Τα ICs θέλουν και εκείνα καλό χειρισμό όσον αφορά το στατικό ηλεκτρισμό, τη θερμότητα, τις πολικότητες αλλά και την αρίθμηση των ποδιών.

Γενικά, στις κατασκευές χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή και εμπειρία. Όπου χρειάζεται ψύξη, τοποθετούνται ψυκτράκια, ενώ ο χρήστης μπορεί να φροντίσει για καλύτερη ψύξη από ότι θα έκανε μια εμπορική εταιρεία σε δική της κατασκευή.

Τα ηλεκτρονικά kits

Αυτή είναι μια πολύ καλή λύση για την κατασκευή κυκλωμάτων. Ξεκίνησε ως ιδέα τη δεκαετία του ’70 και κορυφώθηκε αργότερα στη δεκαετία του ’80. Σήμερα δεν μπορούμε να πούμε πως τα kits έχουν ακόμα την παλιά δόξα (αφού οι νέοι ασχολούνται και με άλλα πράγματα εκτός ηλεκτρονικών κατασκευών), αλλά «κρατούν καλά» για κάποιους λόγους.

Ένα kit δεν είναι τίποτα άλλο από μια συλλογή που περιέχει ηλεκτρονικά εξαρτήματα, ένα τυπωμένο κύκλωμα και συνοδευτικά χαρτιά με οδηγίες κατασκευής, πληροφόρηση, τον κατάλογο των εξαρτημάτων και το σχηματικό. Αν κάποιο εξάρτημα λείπει ή είναι σπασμένο/ελαττωματικό (κατά τις μετρήσεις σας με το πολύμετρο), μπορείτε να το αντικαταστήσετε αγοράζοντας ένα νέο από κατάστημα ηλεκτρονικών.

Σε kit κυκλοφορεί πληθώρα κατασκευών που ενδιαφέρoυν το χομπίστα, όπως προενισχυτές, ενισχυτές Hi-Fi, τροφοδοτικά, λογικές κατασκευές, απαριθμητές, ψηφιακά ρολόγια, μετρητές, ανιχνευτές, υπολογιστικά συστήματα, παρελκόμενα. Σχεδόν οτιδήποτε δηλαδή.

Τονίζουμε το «σχεδόν», καθώς ένα κύκλωμα μπορεί να είναι εξειδικευμένο και σπάνιο σε kit ή να μην κυκλοφορεί καθόλου ως τέτοιο.

Πληροφορία
Σε kit δίνεται ακόμα και σήμερα μητρική πλακέτα και εξαρτήματα για κατασκευή υλικού συμβατού με το πρώτο IBM PC. Βέβαια αυτό είναι για πολύ έμπειρους.

Ως kits είχαν κυκλοφορήσει και οι πρώτοι μικροϋπολογιστές, όπως οι Altair 8800, ΖΧ Spectrum, ZX 81, και Acorn Atom. Την εποχή εκείνη, πολλές κάρτες επέκτασης S100 System Bus δίνονταν έτσι.

Ανοικτότητα και κλειστότητα στα kits

Σήμερα, ιστοσελίδες ανοικτού υλικού παρουσιάζουν κάποιες κατασκευές, που πιθανόν δίνουν και ως kits. Αυτές είναι κάτω από καθεστώς ανοικτότητας.

Για άλλα το τοπίο είναι θολό. Τα kits δεν κατασκευάζονται από μεγάλες εταιρείες αλλά από μικρές βιοτεχνίες. Εξάλλου, η αγορά τους τις πιο πολλές φορές είναι μικρή και τοπική (στην Ελλάδα ακόμα υπάρχει η SmartKit από τα χρόνια του ’80, με καλά και ποιοτικά kits). Άλλες φορές είναι πιο μεγάλης αγοράς και πωλούνται μέσω Διαδικτύου. Γενικά, όσον αφορά τη μικρή βιοτεχνία και την τοπική αγορά, τα συνοδευτικά των kits δεν αναφέρουν κάτι για πατέντα και απαγορεύσεις.

Σκοπός, μαντεύει κάποιος, είναι να μην τρομάξουν το χομπίστα. Άλλοτε θεωρούν πως ο απλός χρήστης δε θα κάνει αντιγραφή του τυπωμένου. Δεν αποτελεί δηλαδή υποψήφιο υποκλοπέα. Άλλη υπόθεση που μπορεί κανείς να κάνει είναι πως kits, ιδέες για αυτά ή το όλο κύκλωμα, έχουν ήδη παρθεί από κάπου αλλού, είτε ως μέρη (βαθμίδες) είτε ως ολότητα, οπότε και το kit δίνεται «σιωπηλά», χωρίς σημειώσεις για πατέντα.

Σε πιο μεγάλης κλίμακας kits καλό είναι ο χρήστης να εξετάζει το θέμα, αν τυχόν προτίθεται να κάνει προώθηση του κυκλώματος μέσω ιστοσελίδας ή εμπορική χρήση.

Σε κάθε περίπτωση, τα kits είναι πολύ καλές λύσεις καθώς είναι εγγυημένα και δοκιμασμένα σχέδια. Αν ο χρήστης είναι οπαδός του ανοικτού, μπορεί να απευθυνθεί σε ιστοτόπους ανοικτών κυκλωμάτων και kits.

Υπάρχουν βέβαια και ελλείψεις σε kits που πραγματικά εκνευρίζουν το χρήστη που ψάχνει. Δεν έχουμε για παράδειγμα δέκτη παγκόσμιας λήψης με ψηφιακή ένδειξη. Το κενό αυτό ξεκίνησαν να καλύπτουν κάποιες σοβαρά «ψαγμένες» βιοτεχνίες.

Συμπεραίνοντας, θα λέγαμε πως τα εμπορικά kits είναι κάτω από καθεστώς με ερωτηματικό. Δεν αναφέρουν καθαρή πατέντα αλλά και δεν ξέρει κανείς στα σίγουρα. Εννοείται πως περιπτώσεις όπως εκείνη του ΖΧ Spectrum ήταν πατενταρισμένες.

Σε σύντομη έρευνα για το αν μπορεί κάποιος να πάρει το Raspberry Pi ως kit και να το κατασκευάσει ο ίδιος, διαπίστωσα πως δε γίνεται. Αυτό επειδή πρόκειται για μικροηλεκτρονική και έτσι ο χρήστης δε θα μπορεί να κάνει μόνος του μικροκολλήσεις ολοκληρωμένων ή εξαρτημάτων που απλώς φαίνονται σαν κεφάλι καρφίτσας και δεν έχουν καν χρωματικό κώδικα ή δεν αναφέρουν τι είναι ως μικροηλεκτρονικά εξαρτήματα. Υπάρχουν όμως kits για παρελκόμενα του Raspberry Pi.

Αντίστροφη μηχανική και βιομηχανική κατασκοπεία

Η βιομηχανική κατασκοπεία ήταν κάτι που συνέβαινε στον κόσμο των κυκλωμάτων από την αρχή της εφεύρεσής τους, γιγαντώθηκε την εποχή του Δεύτερου Παγκοσμίου και του Ψυχρού Πολέμου και υφίσταται κατά κόρον σήμερα.

Πρόκειται για προσπάθειες να υποκλαπεί και να ερευνηθεί σε βάθος μια υλοποίηση κυκλώματος ή η λειτουργία μιας συσκευής. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχει πατέντα αλλά η επερχόμενη υλοποίηση από την έρευνα θα γίνει προφανώς με επανασχεδιασμό ή αλλαγές, τόσες όσες χρειάζεται για να παρακαμφθεί η αρχική σχεδίαση και έτσι η νέα να μπορεί να παρουσιαστεί ως ανεξάρτητη.

Πολλές φορές η αντίστροφη μηχανική και η κατασκοπεία αποβαίνει σε όφελος του τελικού χρήστη, αφού παρουσιάζονται βελτιωμένες υλοποιήσεις και ο αρχικός κατασκευαστής χάνει έμμεσα το μονοπώλιο.

Βιομηχανική κατασκοπεία και αντίστροφη μηχανική γίνονται παντού. Οι εταιρείες (γιατί για αυτές πρόκειται, αφού για να κάνει κανείς κάτι τέτοιο απαιτούνται ανάλογοι πόροι) μπορούν απλά να αγοράσουν μια συσκευή ανταγωνιστή τους και να τη μελετήσουν εξονυχιστικά. Στη συνέχεια εξετάζουν αν μπορούν να αντιγράψουν το εξωτερικό κύκλωμα με δική τους υλοποίηση ή να φτιάξουν κάτι καλύτερο γύρω από τα ολοκληρωμένα (ICs) της συσκευής. Τα τελευταία μπορούν να τα αγοράσουν και ως μονάδες, με συμφωνία.

Η χώρα που θριαμβεύει σήμερα στα παραπάνω είναι η Κίνα. Μελετά προσεκτικά κυκλώματα ανταγωνιστών και κάνει δικές της υλοποιήσεις, τροποποιήσεις ή κατασκευές γύρω από ολοκληρωμένα που μπορεί να αγοράζει νόμιμα. Ο τρόπος ανακατασκευής είναι τέτοιος που παρακάμπτει την όποια πατέντα.

Ένα παράδειγμα μπορεί να θυμηθεί κανείς και από τη διαμάχη Intel – AMD για τους επεξεργαστές. Η AMD κατάφερε να αποδείξει πως οι σχεδιάσεις της είχαν τόσες αλλαγές και καινοτομίες που ξέφευγαν από τις πατέντες της Intel ή ακόμα και πως κάποια μέρη των μικροκυκλωμάτων δεν είχαν δικαίωμα στο να πατενταριστούν.

Αντίστροφη μηχανική είχαν κάνει και οι Σύμμαχοι στο Enigma1, όπως και οι Σοβιετικοί σε δυτικά οπλικά συστήματα και αντίστροφα. Ένας λόγος παραπάνω που μια χώρα δε θέλει να πέσει σε χέρια αντιπάλου οπλικό της σύστημα.

Η Κίνα κατάφερε να παρουσιάσει πολύ καλές συσκευές (και σε καλές τιμές), που είχαν υποστεί στο σχεδιασμό τους αντίστροφη μηχανική, ενώ σε άλλες περιπτώσεις επιπόλαιων σχεδιασμών απέτυχε. Ίσως κάπου οι δυτικές «φίρμες» είχαν τη δύναμη του ονόματος και αλλού υπήρξε μια προχειρότητα ή «τσαπατσούλικος» σχεδιασμός της νέας συσκευής. Άλλοτε πάλι η πίεση για χαμηλό κόστος των κινέζικων προϊόντων χάλαγε ακόμα και την αντιγραφή που επιχειρούνταν.

Φυσικά, σε όλα τα παραπάνω δεν υπάρχει καμία ανοικτότητα. Τα πάντα είναι ερμητικά κλειστά, εκτός των περιπτώσεων ICs που δυτικές εταιρείες πωλούσαν ως κομμάτια και έμμεσα ενθάρρυναν την αντιγραφή ή κατασκοπεία για να πουλήσουν τα ολοκληρωμένα στα νέα εργοστάσια, πράγμα που πετύχαιναν.

Υπάρχουν σήμερα κινεζικά προϊόντα με δυτικά σχεδιασμένα ICs (τι τρανότερο παράδειγμα από μητρικές υπολογιστών).

Η δυναμική επιστροφή της λάμπας

Να ένα πολύ σημαντικό θέμα όσον αφορά την ανοικτότητα. Πρόκειται για τη δυναμική επάνοδο των κυκλωμάτων με λάμπες για ενισχυτές και προενισχυτές ήχου. Και ποιο είναι το μεγαλύτερο όνειρο ενός audiophile; Να αποκτήσει ενισχυτή με λάμπες.

Ο -γνωστός για τους ειδήμονες ακροατές μουσικής- ήχος που προσφέρουν οι ενισχυτές αυτοί είναι ασύγκριτος, καθώς τα ηλεκτρονικά αυτά εξαρτήματα (λάμπες), σε αντίθεση με τα transistors, προσφέρουν καλύτερη ακουστική εμπειρία. Ταυτόχρονα, επιμένουν πως σε τέτοιου είδους ενισχυτές/προενισχυτές ο ήχος είναι πιο ζεστός, με όγκο.

Ενας ηλεκτρονικός μπορεί να εξηγήσει πως τα transistors συμπεριφέρονται πιο απότομα σε αλλαγές της ηλεκτρικής τους κατάστασης από ότι οι λάμπες. Έτσι, το παραπάνω δεν αποτελεί φαντασίωση των audiophiles.

Πριν την εποχή του Διαδικτύου υπήρχαν συσκευές ενισχυτών με λάμπες που ήταν πανάκριβες. Οι (εξειδικευμένες) εταιρείες φρόντιζαν να φτιάχνουν απλές συσκευές, με αρκετό νίκελ στο σασί, γυαλισμένες, αστραφτερές, για πολύ λίγους και εκλεκτούς, με εξαιρετικό design και φυσικά ακριβές.

Οπότε, πώς θα ερχόταν ο ενισχυτής του φτωχού αλλά απαιτητικού audiophile; Εδώ το Διαδίκτυο ήρθε να βοηθήσει με αναρίθμητα κυκλώματα Hi-Fi με λάμπες, ανοικτού σχεδιασμού, κυρίως από τον τομέα abandonware. Επρόκειτο για εγκαταλελειμμένα κυκλώματα κλασσικών ενισχυτών του παρελθόντος, που κάποιος έμπειρος ηλεκτρονικός μηχανικός μπορούσε να κατασκευάσει.

Πέρα από το abandonware, τα κυκλώματα ενισχυτών με λάμπες ήταν τόσα πολλά και χωρίς πατέντες (ή με ληγμένες), σχεδιασμένα και από τις άλλες κατηγορίες που αναφέραμε, άρα ο audiophile δεν είχε κανένα πρόβλημα. Ήταν αναρίθμητα.

Το κακό νέο είναι πως δεν υπάρχουν αρκετές φορές οι ίδιες οι λάμπες (οι οποίες, σημειωτέον, είναι εξαρτήματα χειροποίητα και όχι βιομηχανικά κατασκευασμένα με αυτοματισμό). Άλλες φορές λείπουν βάσεις λυχνιών. Αλλά αυτό δεν είναι τόσο μεγάλο θέμα καθώς στοκ υπάρχει και σε αντίστοιχες λάμπες παρόμοιων προδιαγραφών.

Οι βιοτεχνίες κατασκευής τους (εργοστάσια με stands για χειροποίηση) έχουν σε πολλές περιπτώσεις κλείσει. Όμως εμφανίστηκαν κάποιες νέες, που αντιλήφθηκαν μια αγορά που θα έχει καλή ζήτηση στα επόμενα χρόνια. Μια τέτοια καλή βιοτεχνία ήταν η σοβιετική Svetlana, η οποία έκανε χρυσές δουλειές επί Ψυχρού Πολέμου, σήμερα εξαγοράστηκε και συνεχίζει να κατασκευάζει κάποιες λάμπες audio, όμως το έριξε αρκετά στη μικροηλεκτρονική. Άλλη καλή περίπτωση είναι η ουγγρική Tungsram.

Το βασικό αρνητικό σημείο σε τέτοιες κατασκευές και κυκλώματα είναι πως αυτά δεν προορίζονται για τον καθένα, καθώς έχουν θανατηφόρες τάσεις και γενικά είναι επικίνδυνα για όποιον δεν ξέρει. Έτσι, ο audiophile θα πρέπει να απευθυνθεί αλλού για την κατασκευή, και μάλιστα σε εργαστήριο που τηρεί υπεύθυνα τους κανόνες ασφαλείας, ή να ψάξει για υλοποιήσεις με τις πολυπόθητες λάμπες.

Chi-Fi: το κινέζικο Hi-Fi

Οι Κινέζοι, βλέποντας την παραπάνω ιστορία, αποφάσισαν να μη μείνουν «στην απ’ έξω». Απάντησαν λοιπόν στο H-Fi, με το «Chi-Fi». Έτσι αποκαλούμε κινέζικους προενισχυτές, ενισχυτές ή ολοκληρωμένα με λάμπες. Τα σημεία που πρόσεξαν οι Κινέζοι κατασκευαστές είναι η φινέτσα, η ασφάλεια (με ερωτηματικό αυτό), το άριστο ηχητικό αποτέλεσμα και η χαμηλότερη τιμή από αντίστοιχες δυτικές συσκευές. Φρόντισαν να έχουν δικές τους βιοτεχνίες παρασκευής των ίδιων των λυχνιών και προχώρησαν σε κατασκευές.

Ένα παράδειγμα αποτελεί η Cayin. Κατασκευάζει εξαιρετικούς ενισχυτές για audiophiles, που έχουν πάρει καλές έως και άριστες κριτικές. Οι κατασκευές είναι καλές, τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά. Οι τιμές δεν είναι και εντελώς «του φτωχού», εντούτοις κάνουν το άπιαστο όνειρο για ενισχυτή λυχνίας πραγματοποιήσιμο.

Έχουμε λοιπόν άλλη μια περίπτωση όπου η ανοικτότητα ωφέλησε τον τελικό χρήστη. Όχι βέβαια πως η κάθε Cayin θα δηλώσει πως «το κύκλωμα μας είναι ανοικτό σε αντιγραφή και υλοποίηση» ή «το πήρα από αλλού και το μετάλλαξα», αλλά οι αντιγραφές και οι νέες υλοποιήσεις σε στυλ «ανοικτότητας» βοήθησαν έμμεσα.

Εξάλλου, δεν ξέρει κανείς αν άλλοι κατασκευαστές της Κίνας δηλώνουν συσκευές τους ως μη πατενταρισμένες.

Εδώ ολοκληρώνεται το δεύτερο μέρος. Θα επανέλθουμε σε λίγες μέρες με το τρίτο και τελευταίο μέρος αυτής της σειράς.

Πηγή άρθρου: https://osarena.net

Διαβάστε το πρώτο μέρος εδώ

Leave a Comment