Πέρυσι το φθινόπωρο, λίγο μετά την ευχάριστη είδηση ότι οι θεραπείες καρκίνου του γείτονά μου, του Mark, πήγαιναν καλά, έλαβα ένα email που άλλαξε τη χρονιά μου. Στα Finger Lakes της Νέας Υόρκης οι βελανιδιές, οι σφένδαμοι και οι καρυδιές μόλις άρχιζαν να παίρνουν το χρυσό χρώμα του φθινοπώρου, και είχα βγάλει τα μάλλινα από τη ντουλάπα. Στον δρόμο συχνά συναντούσα τον Mark και την Pat, που είχαν φυτέψει πριν δέκα χρόνια τις μηλιές και τις δαμασκηνιές πίσω από το σπίτι μας και με είχαν μάθει να τις κλαδεύω.
Τότε ήρθε το email από την Enel X Way, μια ιταλική εταιρεία ενέργειας, που ανακοίνωνε ότι το λογισμικό στους φορτιστές ηλεκτρικών αυτοκινήτων μας θα αποσυνδεόταν μέσα σε λίγες εβδομάδες. Αμέσως σκέφτηκα τον Mark, που έπρεπε να ταξιδεύει τακτικά για ιατρική φροντίδα. Σε όλη τη γειτονιά μας, σαράντα σπίτια είχαν τον ίδιο ακριβώς φορτιστή, επιδοτούμενο μάλιστα από πρόγραμμα της Πολιτείας της Νέας Υόρκης. Και ξαφνικά όλοι μας κινδυνεύαμε να χάσουμε κρίσιμη υποδομή αξίας δεκάδων χιλιάδων δολαρίων — υποδομή που χρειαζόμασταν για τη δουλειά, την υγεία μας και την καθημερινότητα.
Πώς γίνεται μια ομάδα στελεχών στην άλλη άκρη του κόσμου να αναστατώνει με ένα μόνο email τις ζωές μιας ολόκληρης κοινότητας; Και τι μπορούσαμε να κάνουμε; Τους επόμενους δέκα μήνες, είτε το ήθελα είτε όχι, πήρα ένα μάθημα σε θέματα υποδομών, δικαίου, ηλεκτρονικών και συλλογικής δράσης. Αυτόν τον μήνα, που μαζί με τους γείτονες βάλαμε τέλος στο πρόβλημα, νιώθω ανακούφιση: δεν εξαρτόμαστε πια από τις ορέξεις μιας μακρινής εταιρείας.
Αυτή είναι η ιστορία ενός Juicebox — όχι του χάρτινου κουτιού με χυμό που πίναμε στο σχολείο, αλλά ενός ηλεκτρικού φορτιστή υψηλής τάσης για ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Σχεδιάστηκε αρχικά σε καμπάνια Kickstarter το 2013, δίνοντας τη δυνατότητα σε χιλιάδες ανθρώπους να έχουν οικιακή φόρτιση. Από τη μια πλευρά συνδέεται με παροχή 30A (σαν αυτή των πλυντηρίων), από την άλλη με το αυτοκίνητο. Μέσα του έχει καλώδια, ένα ρελέ και μια ηλεκτρονική πλακέτα με λογισμικό που επικοινωνεί με το αυτοκίνητο, μετράει ενέργεια και εφαρμόζει πρωτόκολλα ασφαλείας. Το μεγαλύτερο κόστος κατασκευής είναι τα καλώδια — οι χοντρές δέσμες χαλκού που μεταφέρουν την ενέργεια.
Η ιστορία της «απελευθέρωσης» των φορτιστών μας από μια ασυνεπή εταιρεία είναι επίσης ιστορία κοινότητας — τόσο της διαδικτυακής που ένωσε δυνάμεις για να στηρίξει χιλιάδες χρήστες, όσο και των γειτόνων μου στο Ecovillage Ithaca, όπου ζω.
Το πρόβλημα με τα προϊόντα «δεμένα» στο λογισμικό του κατασκευαστή
Πώς μπορεί μια ιταλική εταιρεία να απενεργοποιεί λειτουργίες σε προϊόν που κάποιοι αγόρασαν πριν δέκα χρόνια από αμερικανούς εφευρέτες; Όπως πολλά «έξυπνα» προϊόντα, οι φορτιστές Juicebox απαιτούσαν σύνδεση με τους servers της εταιρείας για να προσφέρουν τις πλήρεις δυνατότητές τους. Τα προϊόντα αυτά, τα λεγόμενα tethered, έχουν μεν το πλεονέκτημα ενημερώσεων, αλλά κρατούν αιχμάλωτους τους πελάτες για όλη τη διάρκεια ζωής της συσκευής.
Μετά την εξαγορά της εταιρείας από την Enel X Way το 2017, πολλά από τα αρχικά χαρακτηριστικά χάθηκαν, οι προγραμματιστές απολύθηκαν, και η τεχνική υποστήριξη έγινε κακόφημα ανεπαρκής. Η εταιρεία βρέθηκε με εκατοντάδες χιλιάδες πελάτες χωρίς νέο έσοδο, που όμως χρειάζονταν συνεχή υποστήριξη. Όσο πιο αξιόπιστο είναι ένα προϊόν, τόσο μεγαλύτερο «βάρος» γίνεται για την εταιρεία. Έτσι, το «σπάσιμο της αλυσίδας» από την πλευρά της εταιρείας δημιουργεί κρίση στους πελάτες.
Όταν η Enel X Way ανακοίνωσε ξαφνικά ότι θα κλείσει τους servers της για τη Βόρεια Αμερική, εκατοντάδες χιλιάδες χρήστες βρέθηκαν σε αδιέξοδο.
Η διάσωση των Juicebox
Μπροστά στο ενδεχόμενο να χάσουμε κρίσιμη υποδομή, δημιουργήσαμε ένα διαδικτυακό χώρο συζήτησης. Έτσι γεννήθηκε η κοινότητα Juice Rescue, που έγινε συλλογικός πόρος για κατανόηση του προβλήματος και αναζήτηση λύσεων.
Η κοινότητα:
- συνέταξε οδηγούς χρήσης,
- οργάνωσε εναλλακτικό λογισμικό και υλικό,
- συνεργάστηκε με το Consumer Reports και απευθύνθηκε στην Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC).
Βραχυπρόθεσμα, οι συσκευές συνέχισαν να δουλεύουν (μετά τη δημόσια πίεση η εταιρεία δεν έκλεισε άμεσα τους servers). Μακροπρόθεσμα όμως;
Η λύση ήρθε σε δύο μέτωπα:
- Λογισμικό: Το ανοιχτό λογισμικό JuicePassProxy επέτρεπε στους χρήστες να διαχειρίζονται τον φορτιστή ακόμη κι αν οι servers κατέρρεαν.
- Υλικό: Οι προγραμματιστές της OpenEVSE σχεδίασαν μια νέα πλακέτα ελέγχου για αντικατάσταση. Έτσι, οι ιδιοκτήτες μπορούσαν να ανοίξουν τον φορτιστή, να βιδώσουν τη νέα πλακέτα και να συνεχίσουν τη χρήση χωρίς καμία εξάρτηση από την Enel X Way.
Μέχρι τις αρχές του 2025, οι πλακέτες αντικατάστασης (Juicebox v1, v2) ήταν έτοιμες για μαζική παραγωγή. Αντί να αγοράσουμε νέο φορτιστή με κόστος >350$ και άχρηστα απόβλητα, μπορούσαμε να αλλάξουμε μόνο την πλακέτα, εξοικονομώντας περίπου 9.000$ στη γειτονιά μας. Μετά και από νομικές συμβουλές (ευχαριστούμε τη Νομική Κλινική του Harvard), προχωρήσαμε.
Μια «γιορτή διάσωσης»
Την άνοιξη, οργανώσαμε στο Ecovillage εργαστήρια με «γραμμή συναρμολόγησης», όπου εγκαταστήσαμε τις νέες πλακέτες της OpenEVSE σε όλους τους φορτιστές μας. Ο οδηγός ήταν απλός:
- Κατεβάζεις τον φορτιστή από τον τοίχο
- Ανοίγεις το κουτί (η εγγύηση δεν είχε πια αξία)
- Αφαιρείς την παλιά πλακέτα
- Τοποθετείς τη νέα OpenEVSE
- Κλείνεις το κουτί
- Δοκιμάζεις με WiFi και το αυτοκίνητο
- Τον ξανατοποθετείς στον τοίχο
Όλο το καλοκαίρι οι φορτιστές μας λειτούργησαν άψογα.
Μαθήματα από το Juice Rescue
- Τα «δεμένα» προϊόντα (tethered) κλέβουν από τους καταναλωτές αυτά που έχουν πληρώσει.
- Οι κυβερνήσεις πρέπει να επανεξετάσουν την επιδότηση τέτοιων προϊόντων.
- Υπάρχουν πολιτικές λύσεις:
- Ενίσχυση επενδύσεων σε ανοιχτό λογισμικό/υλικό.
- Υποχρέωση εταιρειών να καταρτίζουν σχέδια «τέλους ζωής» με κατάθεση πηγαίου κώδικα/σχεδίων.
- Νόμοι για το «δικαίωμα στην επισκευή» (όπως ο Digital Fair Repair Act της Νέας Υόρκης).
- Οι άνθρωποι μπορούν να οργανωθούν δυναμικά γύρω από κρίσεις και να βρουν λύσεις συλλογικά.
Κοιτώντας μπροστά
Την περασμένη εβδομάδα κάναμε γιορτή με tacos στη βεράντα με θέα το Ithaca και τη λίμνη Cayuga. Συζητήσαμε για το μέλλον της ηλεκτροκίνησης στην κοινότητά μας, αυτή τη φορά χωρίς πανικό.
Ο Mark ήταν εκεί και μας θύμισε ότι τα αχλάδια της γειτονιάς ήταν έτοιμα για συγκομιδή. Με το πρόβλημα των φορτιστών λυμένο, αυτή ήταν η πιο γλυκιά «επείγουσα αποστολή»!
Ευχαριστίες
Ευχαριστώ όλους όσοι συνέβαλαν στο Juice Rescue: τους δημιουργικούς εθελοντές, το Transport Evolved, το Consumer Reports, την ομάδα της OpenEVSE, τη Νομική Κλινική του Harvard, και κυρίως τους απίθανους γείτονες του Ecovillage Ithaca.
Δημοσιεύτηκε αρχικά στο https://natematias.com .